Çoğu yatırımcı başarısız olunca, “Yanlış hisse seçtim”, “Teknik analiz işe yaramıyor”, “Borsada manipülasyon var” gibi bahanelere sığınır. Sosyal medyanın tahmin edebileceğinizden büyük bir bölümü Borsa İstanbul’u yöneten “Pala” adında hayali bir kişinin varlığına inanıyor. Tabi ki böyle bir kişi yok. Gerçekte zararların % 90’ı bu sebeplerden değil, duygusal alım-satım yapmaktan kaynaklanır.

Peki duygularınızı nasıl kontrol edebilirsiniz? Borsa kendinizle girdiğiniz psikolojik bir savaştır ve bu savaşı kazananlar, duygularına yenik düşmeyenlerdir.

Duygusal alım-satım Yapanlar Hangi Hataları Yapar?

Duygularıyla hareket eden yatırımcılar çoğunlukla şu hatalara düşer:

Kayıpları Kabul Edememek

• Hisse düşerken “Daha fazla düşmez” diyerek beklemek.
• Zarar büyüdükçe “Eninde sonunda geri dönecek” diyerek pozisyonda ısrar etmek.
• Küçük ve önemsiz bir zararı büyük bir kayba dönüştürmek.

Kârı Erken Alma Hatası

• Hisse % 2-3 kâra geçer geçmez satmak.
• “Ya buradan düşerse?” korkusuyla uzun vadeli kazançları kaçırmak.
• Trendin devam etmesini beklemek yerine, küçük kazançlarla yetinmek.

Kaybı Telafi Etmeye Çalışmak (Revenge Trading)

• Zarar edince “kaybı hemen kapatmalıyım!” diyerek daha büyük risk almak.
• Aceleyle bilinçsiz işlemler yaparak daha çok kaybetmek.
• Kendi hatasını analiz etmek yerine, “şansım kötüydü” diyerek yeni işlem açmak.

FOMO (Kaçırma Korkusu) ile İşlem Açmak

Bir hisse hızla yükseldiğinde “Herkes alıyor, kaçırırsam pişman olurum!” diyerek acele alım yapmak. Genelde hissenin düşüşe geçeceği yer bu nokta olur. Aldığım an düşmeye başlıyor diyenleri çok duymuşsunuzdur.

Stop-Loss Kullanmayı Reddetmek

• “Stop koyarsam durmadan zarar ederim” diyerek korumasız işlem yapmak.
• Zarar büyüdükçe ilave alım yapmak, psikolojik olarak çökmek.
• Risk yönetimi yapmamak ve tek bir kötü işlemle bile hesabı sıfırlamak. Normalde borsada tek bir kötü işlem hiçbir şeydir. Gayet doğaldır.

Duygusal Alım-Satım Yapmamak İçin Ne Yapmalısınız?

Duygularınızı kontrol etmek için kendi oluşturduğunuz sistemin operatörü olmalısınız. Tahmin yapmayı, umut etmeyi, bahanelere sığınmayı bırakmalısınız. Borsa sizin tahminlerinizle, umutlarınızla, şansınızla ya da şanssızlığınızla ilgilenmez. Şu kuralları uygulayan birinin borsada başarısız olması çok zordur.

İşlem Açmadan Önce Bir Planın Olsun

• Stop-loss ve hedef fiyatını en baştan belirle.
• İşlem sırasında “Ne yapmalıyım?” diye düşünmemelisin.
• Eğer planına sadık kalmazsan, duyguların seni yönlendirecektir.

Kazanç Değil, İşi Doğru Yapma Odaklı Ol

• Hedefin “Ne kadar kazandım?” değil, “Riskimi doğru yönettim mi?” olmalı.
• Büyük kazanç peşinde koşmak yerine, istikrarlı büyümeyi hedefle.

Portföyüne Oranla Çok Büyük Pozisyonlardan Kaçınarak Psikolojik Baskıyı Azalt

• Pozisyon büyüklüğü ne kadar yanlışsa, duygular o kadar devreye girer.
• Orantılı işlemlerle başladığında daha rahat karar verirsin.
• Borsa kapalıyken pozisyonlarını düşünüyorsan pozisyon büyüklüğünü yanlış ayarlamışsın demektir.

Hatalarını Kabul Et ve Ders Çıkart

• Kayıplardan kaçamazsın. Kayıp olacak ama küçük olacak.
• Duygusal hareket ettiğin noktaları belirle ve bir daha yapma.

Sabırlı Ol, Fiyat Hareketinin Seni Doğrulamasını Bekle

• Bir şeyi alıp satarken sabırsız olma.
• Sisteminin sana sunduğu alım sebebinin onayını almadan alım yapma.
• Tek bir işlemle zengin olamazsın, bunu aklına kazı.

Duygusal Alım-Satım, Zararın En Büyük Kaynağıdır!

Borsada kayıpların büyük kısmı strateji eksikliğinden değil, duygusal kararlar almaktan kaynaklanır. Duygusal hareket eden yatırımcılar zaten strateji geliştirmeye kafa yoramaz. İlk psikolojik sarsıntıda oluşturmuş olduğu stratejiden de sapar. Piyasanın doğası, sabırsız ve disiplinsiz yatırımcıları cezalandırmak üzerine kuruludur. Borsaları etkileyen olayları ve fiyat hareketlerini zaten kontrol edemiyoruz. Kontrol edebileceğimiz yalnızca tek bir şey var o da kendimiziz. Kendini ve duygularını kontrol edemezsen, uzun vadede piyasada kazanç sağlamak imkansızdır.

Bu yüzden önce psikolojini, sonra işlemlerinizi yönet. Disiplinli ol, duygularına kapılma ve her işlemini bir strateji dahilinde yönet. Borsada fırsat bitmez, stop-loss kullan. Kendi hatalarından ders çıkar ve duygusal kararlar almayı bırak!

Borsa sıkıcıdır, duygularıyla hareket edenleri değil, duygularını kontrol edenleri ödüllendirir.